Wielkanoc

Źródło - pixabay.com

 Informacje ogólne:

Wielkanoc obchodzi się na pamiątkę zmartwychwstania Jezusa Chrystusa. Poprzedza ją 40-dniowy post i Triduum Paschalne. Wielkanoc jest głęboko zakorzeniona w polskiej kulturze i wiążą się nią liczne tradycje ludowe. Jest to równocześnie najstarsze święto chrześcijańskie. W chrześcijaństwie Wielkanoc obchodzi się zawsze w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca.

Ciekawostki:

Święta Wielkanocne niosą ze sobą ciekawostki dotyczące dawnych ludowych zwyczajów, starosłowiańskich wierzeń, symboliki pokarmów, historii wielkanocnych pisanek i wielu innych. Pieczenie mazurków i drożdżowych babek, malowanie jajek, zanoszenie palemki do domu i przynoszenie podarków przez zajączka nabiera większego sensu. Ciekawostki o Świętach Wielkanocnych pozwalają lepiej zrozumieć dzisiejszą tradycję, która kształtowała się w oparciu o różne wierzenia i zwyczaje.

Karnawał i ostatki - od dawna ludzie między świętem 3 króli a Środą Popielcową bawili się, jedli i tańczyli – później, w okresie Wielkiego Postu, nie było o tym mowy.

Środa popielcowa - zaczynamy wtedy czas pokuty, przygotowania do świąt. Posypanie głowy popiołem przypomina, że jesteśmy śmiertelni i odwiedzamy ten świat tylko “na chwilę”, dlatego powinniśmy starać się żyć jak najlepiej. Słyszymy wtedy słowa “Nawróćcie się i wierzcie w Ewangelię”.

Wielki Post - dawniej obchodzono go bardzo surowo. Nie było mowy o zabawach, muzykowaniu czy tłustym jedzeniu .W tym czasie ludzie więcej się modlili, pomagali ubogim i przygotowywali się do Świąt.

Śródpoście - tradycyjnie jest to 4.niedziela Wielkiego Postu. Wtedy na jeden dzień powracała do kościoła i domostw radosna atmosfera. Miała przypominać, że cały Wielki Post, służy oczekiwaniu na bardzo radosne wydarzenie – Zmartwychwstanie!

Niedziela Palmowa - upamiętnia wjazd Jezusa do Jerozolimy. Tradycyjnie palmy robiono z tych roślin, które rosły nad rzeką, ponieważ były zielone. Ludowa tradycja głosi, że poświęcona palma zapewnia zdrowie i szczęście całej rodzinie. Dekorowano nimi domy, by odganiały wszelkie nieszczęścia.

Wielki Czwartek obchodzony jest na pamiątkę Ostatniej Wieczerzy i ustanowienia przez Chrystusa sakramentów kapłaństwa i Eucharystii. Upamiętnia ponadto gest Jezusa, który obmywał nogi swoim uczniom. Wielki Czwartek rozpoczyna uroczysta, wieczorna msza święta, tzw. „Msza Wieczerzy Pańskiej”. Nabożeństwo kończy przeniesienie Najświętszego Sakramentu do kaplicy adoracji, tzw. ciemnicy.

Wielki Piątek jest drugim dniem Triduum Paschalnego, upamiętniającym śmierć Jezusa Chrystusa na krzyżu. Jest to dzień, w którym nie sprawuje się Eucharystii. Organizowane jest Misterium Męki Pańskiej w postaci drogi krzyżowej, na którą składają się kolejne stacje, ukrzyżowanie i złożenie Jezusa Chrystusa do grobu. W tym dniu wiernych obowiązuje ścisły post.

Wielka Sobota to dzień oczekiwania na Zmartwychwstanie Jezusa. W kościele trwa adoracja Grobu Pańskiego. Zazwyczaj przed południem udajemy się do Kościoła, aby poświęcić pokarmy przeznaczone na stół wielkanocny. Święconka znajdująca się w wielkanocnym koszyczku powinna zostać zjedzona następnego dnia podczas uroczystego śniadania z rodziną.

Wielka Niedziela czyli Niedziela Zmartwychwstania Pańskiego kończy Wielki Post. Wczesnym rankiem odbywa się Msza – rezurekcja, a następnie chrześcijanie zasiadają do uroczystego, wielkanocnego śniadania. Według tradycji wielkanocny stół należy nakryć białym obrusem i udekorować bukszpanem. Na stole nie może zabraknąć wazonu z baziami, pierwszymi wiosennymi kwiatami oraz gałązkami zieleni. Koniecznie musi także znaleźć się talerz z pisankami. Niczym wigilijnym opłatkiem, tak i kawałkami jaj, biesiadnicy powinni się podzielić, składając sobie najlepsze, świąteczne życzenia.

Lany Poniedziałek dawniej Wielkanocny Poniedziałek polegał na biciu wierzbowymi gałązkami po nogach oraz wzajemnym oblewaniu się wodą. Miało to symbolizować wiosenne budzenie się do życia i oczyszczenie z brudu, chorób oraz grzechu.

Wieszanie Judasza nawiązuje do chrześcijańskiej historii i ma w symboliczny sposób wymierzać sprawiedliwość zdrajcy – Judaszowi. Początkowo kukłę wieszano na wieży kościoła, a później na drzewie lub słupie. Strącano ją, włóczono po wsi, okładano kijami, a na końcu podpalano i wrzucano do stawu lub rzeki.

Pogrzeb żuru i wieszanie śledzia to dawny, ludowy zwyczaj wielkanocny, który obchodzono głównie na Kujawach.  Na liście produktów zakazanych nie znajdowało się jedynie mięso, ale również nabiał i cukier! Jadłospis ograniczał się najczęściej do postnego żuru i śledzia Wraz z nadejściem Wielkiego Piątku i końcem postu, świętowano koniec pokuty – urządzano symboliczny pogrzeb uprzykrzonego żuru i śledzia.

Na Kujawach obchodzono także przywołówki. To zwyczaj, który zachował się jeszcze w obecnie dzielnicy Inowrocławia. Zwyczaj polega na przywoływaniu panien przez chłopców. Dawniej młodzieńcy wspinali się na podwyższenie (dach lub drzewo) i wygłaszali wierszyki dotyczące miejscowych panien. Kawalerzy musieli wykupić dziewczęta za odpowiednie podarunki.

Pucheroki to tajemniczo brzmiący zwyczaj wielkanocny, który do dnia dzisiejszego obchodzony jest w Krakowie i w jego okolicach w czasie Niedzieli Palmowej, a zwyczaj odnosi się do dawnych kwest krakowskich żaków. Żacy wygłaszali w kościołach żartobliwe oracje i komiczne rymowanki. Za swoje wystąpienie otrzymują drobne podarki, które zbierają do koszyka.

Rękawka to zwyczaj wielkanocny znany w Krakowie. Obchodzony po Świętach Wielkanocnych, we wtorek. Nazwa pochodzi od kopca Kraka, który podobno wzniesiono ziemią noszoną w rękach. Po stoku tego kopca toczono jajka, a co możniejsi również jabłka, pierniki, szewskie placki, które trafiały prosto do rąk biedniejszej ludności i dzieci.

Kurek dyngusowy to kolejny ludowy zwyczaj, obchodzony w Poniedziałek Wielkanocny. Na początku wykorzystywano do tego żywego koguta, a z czasem jego miejsce zastąpił sztuczny ptak. Młodzieńcy wozili na wózku przystrojonego koguta i tak obchodzili domy w całej wsi. Młodzi chłopcy śpiewali, zbierali datki, polewali panny wodą, a wszystko miało charakter „zalotów” do panien na wydaniu.

Emaus, czyli odpust -  Najpopularniejszy to ten krakowski, który odbywa się w Poniedziałek Wielkanocny i towarzyszą mu liczne kramy z atrakcjami dla dzieci i kiermaszami ludowych wyrobów.

Siuda Baba – zwyczaj zachował się jeszcze w niektórych podkrakowskich wsiach. Związany ze słowiańskimi obrzędami wypędzania zimy. Według pogańskiej legendy, ognia strzegła kapłanka, która wychodziła raz do roku – wraz z nadejściem wiosny, by poszukiwać swojej następczyni. W obawie przed wybraniem, panny chowały się, gdzie tylko mogły.

Konkurs Lipnickich Palm i Rękodzieła Artystycznego  -  jest co roku organizowany jako konkurs na najwyższą palmę. W każda Niedzielę Palmową prezentowane są własnoręcznie zrobione palmy, które mają być nie tylko pięknie udekorowane, ale muszą być jak najwyższe. Obecny rekord lipnickiej palmy to aż 36,04 metrów wysokości.

Źródło - pixabay.com

Film – Zwyczaje wielkanocne
Bajka – Kubuś – Wielkanoc
Piosenka – Znaki Wielkanocy
Praca plastyczna – Zając z papierowej dłoni
Literatura – Święta Wielkanocne